soorten | witte ooievaar | trekroutesbijvoeren? | veelgestelde vragen | ooievaars in de problemen


Ooievaar - Veelgestelde vragen over    VOEDSEL   |   TREK   |   WEIDEVOGELS

 

Zijn ooievaars een bedreiging voor weidevogels?


In de jaren zestig van de vorige eeuw was de ooievaar vrijwel als broedvogel uit Nederland verdwenen. Dankzij een succesvol herintroductie programma zijn er nu weer meer dan 1500 broedparen (2023). Maar nu gaan er geluiden op dat deze toename van ooievaars een nadelig effect zou hebben op de stand van de weidevogels. Veel mensen denken dat ooievaars kuikens van weidevogels eten. STORK legt graag uit waarom dit een misverstand is.


De ooievaar is een opportunist en het dieet bestaat dan ook voor een belangrijk deel uit de prooien die het meest aanwezig en/of makkelijk te krijgen zijn. Naar het foerageren en de voedselsamenstelling is in de loop van de jaren veel onderzoek gedaan1. Het onderzoek van de voedselsamenstelling is op verschillende manieren uitgevoerd: braakbalonderzoek, maagonderzoek bij overleden ooievaars, observeren via telescoop of camera. Tegenwoordig staan ons ook veel beelden van webcams bij ooievaarsnesten ter beschikking.

Braakballen
In Nederland en de landen direct om ons heen laten alle onderzoeken naar braakballen zien dat ongewervelden veruit het overgrote deel van het voedsel uitmaken. Kevers, sprinkhanen en regenwormen, zeker als de jongen klein zijn. Voor oudere jongen worden ook grotere prooien naar het nest gebracht, zoals muizen, mollen, amfibieën, vissen, vogels en tegenwoordig ook rivierkreeften. Maar ook dan blijven ongewervelden een groot deel van het menu uitmaken. In vochtige gebieden, op net gemaaid gras en net geploegde akkers maken regenwormen soms meer dan 50% van de bemachtigde biomassa uit. Opvallend is dat het aandeel vogels als prooi in alle onderzoeken erg laag of zelfs afwezig is. Als er al resten werden gevonden, dan vooral als uitgebraakte restanten in het nest en niet in braakballen, net als restanten van grotere zoogdieren.

Predatie weidevogels
Daarnaast is er geen wetenschappelijk onderzoek bekend waaruit blijkt dat de ooievaar een predator is van (weide)vogels. Dit beeld wordt bevestigd door een onderzoek dat in opdracht van Agrarisch Natuur Collectief Noordwest Overijssel in 2016 en 2017 uitgevoerd is in drie Overijsselse gebieden
2.

Het door Altenburg & Wymenga uitgevoerde onderzoek vond plaats in de gebieden Staphorsterveld, Tolhuislanden en Lierderbroek. Betrokken weidevogelvrijwilligers hebben binnen het onderzoek het verloop van vele nesten gevolgd en camera’s geplaatst bij 140 nesten. Aan de hand van deze beelden kon een mogelijke predator in beeld worden gebracht. In alle drie de onderzochte gebieden broeden ooievaars en zoeken daar ook voedsel. Geen enkele keer bleek een ooievaar daar een weidevogelnest leeg te roven.

Ook uit uitgebreid onderzoek in Polen
3 naar het voedingspatroon van ooievaars is niet naar voren gekomen dat ooievaars (jonge) weidevogels als prooi kiezen. Dat is ook goed te verklaren door naar het foerageergedrag te kijken; een ooievaar is geen jager en stapt rustig door de wei en pakt wat er voor zijn snavel komt. Snelle prooien als jonge weidevogels en kikkers ontkomen makkelijk, zij zijn veel sneller dan deze luie voedselzoeker. Ooit een ooievaar door de wei zien rennen?

Achteruitgang weidevogels
De oorzaak voor de achteruitgang van de weidevogels moet toch echt ergens anders gezocht worden. Voor bijvoorbeeld de grutto begon de afname al in de jaren zestig van de vorige eeuw, toen de ooievaar in Nederland nagenoeg uitgestorven was. Enkele decennia later was onze nationale vogel juist op plekken waar helemaal geen ooievaars voorkwamen, verdwenen.

Dat predatie inmiddels een grote invloed heeft op het groot worden van de weidevogelkuikens moge duidelijk zijn. De overgebleven ‘hotspots’ met weidevogels zijn gevoelig voor predatie. Als grondpredatoren, zoals vos, marter, verwilderde katten en kraaien zo’n gebied ontdekt hebben, is de prijs voor de vogels hoog. In Flevoland bijvoorbeeld is de laatste jaren is het percentage nestverlies door predatie toegenomen van 10 tot ruim 20%. De kleiner wordende populatie weidevogels, die onvoldoende kuikens groot brengt door voedselgebrek, kan de klappen door predatie steeds slechter opvangen.

Kortom, het is een groot misverstand dat ooievaars een reden zijn voor de achteruitgang van de weidevogels. Laten we gewoon genieten van deze prachtige vogel, die weer steeds meer te zien is in Nederland.
Wist u trouwens dat de ooievaar zelf ook als een weidevogel wordt beschouwd?


Verwijzingen:

1
Die ooievaars eten alle weidevogels op - Jeroen Kuipers

2 Predatie en predatoren bij weidevogels in Noordwest-Overijssel - Altenburg & Wymenga

3 Food composition and energy demand of the White Stork Ciconia breeding population. -  Literature survey and preliminary results from Poland


Overige links:

Predatieproblematiek bij weidevogels - Teunissen W., Kampichler C., Majoor F., Roodbergen M. & Kleyheeg E. (Sovon 2020)

Wrap-up onderzoek boerenlandvogels en predatie- Pauline Alefs & Wolf Teunissen (Sovon 2019)

Predatie van weidevogelnesten opnieuw onder de loep - Marieke Berman & Wolf Teunissen (Sovon 2018)

‘Herintroductie van de Ooievaar’ – Een project om trots op te zijn - drs Jan Hooimeijer

Is de opmars van de ooievaar de
doodsteek voor de weidevogel?
Wij zochten het voor je uit! 

Informatief item van RTV Oost




Er worden geregeld studies gedaan naar de achteruitgang van weidevogels en er verschijnenen regelmatig artikelen in het nieuws. Daarin wordt de vinger gelegd op de problemen waar weidevogels mee te maken hebben. We geven hier enkele links naar artikelen, die in 2018 zijn verschenen in het Dagblad van het Noorden.

Bericht van het front: ‘Boeren en vogels gaan niet meer samen’

Dagblad van het Noorden, 24 juni 2018

Groningse onderzoeker speelt met water en ziet jonge grutto's groeien
Dagblad van het Noorden, 27 juni 2018