soorten | witte ooievaar | trekroutes | bijvoeren?veelgestelde vragen ooievaars in de problemen


Ooievaar - Trekroutes

Trekroutes door de jaren heen, grote veranderingen in beeld gebracht

In 2011 is gevierd dat 100 jaar geleden is begonnen met het systematisch ringen van vogels. Een mooie aanleiding om te kijken wat dat voor informatie over de trekroutes van ooievaars heeft opgeleverd.

De meeste Nederlandse ooievaars gaan op trek. Tegenwoordig volgen ze de westelijke route. Die loopt via Frankrijk en Spanje naar Gibraltar. Daar maken veel ooievaars de oversteek naar West-Afrika.
In het verleden werd ook de Oost-Europese route, via de Bosporus gevolgd en sommige ooievaars trokken zelfs via Italië.

Het ooievaarsproject is in de jaren 1969, 1970 en 1971 gestart met 47 ooievaars. Deze ooievaars waren voor verreweg het grootste deel afkomstig uit Oost-Europa (kijk ook bij Herkomst projectooievaars). Hierin ligt dus geen verklaring voor het feit dat onze ooievaars nu via de westelijke route trekken.
Wat is er dan wel aan de hand?

Meldkans

Bekijk de kaartjes en lees de toelichting. Bedenk daarbij dat de meldkans in het dunbevolkte en moeilijk toegankelijke Afrika aanzienlijk kleiner is dan de meldkans in Europa. Het werkelijke aantal ooievaars dat Afrika bereikt is waarschijnlijk dus veel hoger, dan deze kaartjes laten zien.


Honderd jaar ringonderzoek en een voorzichtige conclusie

Dankzij het nieuwe meldprogramma GRIEL, dat door het Vogeltrekstation wordt gebruikt, zijn we in staat geweest om de vele ooievaarsmeldingen in kaartjes te plaatsen. Dat geeft een prachtig overzicht over wat honderd jaar ringonderzoek aan informatie over de trekroutes heeft opgeleverd. Door al die jaren te blijven ringen, zijn veranderingen zichtbaar geworden, veranderingen die je aan het denken zetten. Wat vertellen die veranderingen ons? Zeggen ze alleen iets over ooievaars of reikt het veel verder? Een pasklaar antwoord hebben we op dit moment niet, maar als er een relatie is met klimaatverandering, dan zou ons dat niet verbazen.

1911 - 1969: Hoe het was  
  Vóór het project
We bekijken eerst een kaart over de periode 1911-1969, waarop alle meldingen van Nederlandse ooievaars zijn weergegeven. Deze kaart gaat dus over de periode vóór de start van het project.

Drie routes
De meeste meldingen komen uiteraard uit Nederland. De buitenlandse mel-dingen geven heel mooi de trekroutes weer. De ooievaars verlieten Europa over de volle breedte, via Spanje, Italië en Turkije. De verdeling laat geen grote verschillen zien tussen de verschillende routes. Via Gibraltar werd West-Afrika bereikt. Of de route via de laars van Italië succesvol was, is niet te zien. Er zijn geen meldingen uit het noorden van Afrika. Mogelijk is de aankomst in Tunesië ten opzichte van de Sahara te ongunstig. De oostelijke route is wel goed te zien. De rivier de Nijl werd gevolgd tot aan de oorsprong bij de grote Oost-Afrikaanse meren, zoals het Victoriameer, het Tanganjikameer en het Malawimeer. Via het stroomgebied van de Zambezi werd Zuid-Afrika bereikt.

1969 - 1980: Eerste projectooievaars vliegen uit  
Zwerfgedrag
 In 1969 is het ooievaarsproject gestart. In de eerste jaren zijn er niet veel ooievaars vrijgelaten of op vrije nesten geboren. Naarmate de tijd vorderde, vlogen er steeds meer in vrijheid uit. Deze vogels vertoonden een wat grillig trekgedrag, eigenlijk lijkt het meer op zwerfgedrag.

Noord-Duitsland
Nederlandse ooievaars werden gezien in het lage land van Noord-Duitsland, een gebied dat wat biotoop betreft goed aansluit bij Nederland. Opvallend zijn drie melding uit Groot-Brittannië. Normaal gesproken komen daar geen ooievaars voor, de Noordzee vormt een te grote barrière. Ook de melding uit Noord-Denemarken is opvallend. De eerste serieuze aanwijzing voor trekgedrag wordt gevormd door een drietal meldingen uit Zuid-Frankrijk (het groene blokje staat voor twee verschillende meldingen).

1980 - 1990: Weer op trek  
  Frankrijk
Trekgedrag wordt nu goed zichtbaar. Het aantal uitgevlogen ooievaars is flink toegenomen en dat geldt ook voor het aantal meldingen. Nog steeds zwerven ooievaars in Nederland en Noord-Duitsland wat grillig rond, maar de trekroute door Frankrijk wordt steeds duidelijker. De route lijkt zich zelfs te splitsen in één langs de oostgrens van Frankrijk en één langs de westkust. Oostelijk worden mogelijk de rivierdalen gevolgd en westelijk het vlakkere land.

Sahara
De eerste meldingen uit West-Afrika zijn een feit. Een ooievaar heeft aantoonbaar de Sahara bedwongen. Ook de Oost-Europese route wordt gevolgd, al is het aantal meldingen een stuk minder. De meldingen uit Groot-Brittannië en uit Litouwen wijken af van het patroon en zijn niet structureel.

1990 - 2000: Trekroutes worden zichtbaar  
  Forse toename
De ontwikkelingen gaan snel. Het aantal ooievaars dat is uitgevlogen, is fors toegenomen. Dat is ook terug te zien in het aantal meldingen. Verreweg de meeste meldingen komen uiteraard uit Nederland.

Voornamelijk westelijk
Veel meldingen op de trekroutes laten duidelijk zien hoe die trekroutes lopen. De ooievaars trekken over de volle breedte van Frankrijk en Spanje. Er zijn een paar meldingen uit Turkije en Cyprus. De oostelijke route wordt door weinig ooievaars gevolgd. In Italië zijn een paar ooievaars gemeld en er is een opvallende melding uit Algerije. Deze ooievaars zijn ergens de Alpen gepasseerd, die een grote barrière vormen. Het aantal meldingen uit Marokko en West-Afrika is sterk toegenomen.

2000-2010: Verplaatsing in westelijke richting   
  Grote verandering zet door
Deze kaart laat een grote verandering zien. De route door Frankrijk en Spanje is sterk naar het westen verplaatst. De hoger gelegen delen van Frankrijk worden gemeden, een klein deel van de ooievaars trekt via de Elzas en het Rhônedal. Verreweg de meeste ooievaars trekken veel westelijker via de lage delen van Frankrijk. De Pyreneeën worden aan de westkant gepasseerd. Mede daardoor trekken de ooievaars vooral over midden Spanje.

Mali
Overwinterende Nederlandse ooievaars worden vooral aangetroffen in de wetlands langs de bovenloop van de Niger, rondom en ten zuiden van Tombouctou in Mali.

Oostelijke route
Er zijn nog drie meldingen uit Tunesië en Algerije. Mogelijk hebben deze ooievaars de route via Italië gebruikt. Er zijn geen meldingen meer van de oostelijke route.

Het noorden
De meldingen uit Denemarken en Zuid-Zweden houden mogelijk verband met een herintroductieproject in Zuid-Zweden.

 

 

 










Globale trekroutes van de oostelijke en de westelijke populatie